همشهری شش و هفت - سعیده نیک اختر: «دود از کنده بلند می‌شود!» در تاریخ سینمای جهان بسیاری از فیلم‌ها و آثار تلویزیونی در سن جوانی کارگردان‌های‌شان خلق شدند. اورسن ولز در 26 سالگی برترین فیلم تاریخ سینمای جهان، همشهری کین را می‌سازد؛ فیلمی‌که امروزه سرمشق فیلمسازان دانشگاهی است. هنوز برای هنرجویان سینما آنچه دوربین گرگ تولند ثبت کرده جای سوال و معماست! استنلی کوبریک،  هم اسپارتاکوس، یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای حماسی جهان را در 32 سالگی ‌می‌سازد ؛ فیلمی‌که برنده چهار اسکار شد و در صدر 10 فیلم برتر جهان نشست.

سرجیولئونه بعد از موفقیت «به‌خاطر یک مشت دلار،» در 37 سالگی بهترین اثرسینمای وسترن، «خوب بد، زشت» را روی پرده سینما برد. فیلمی‌پر از ایده‌های ناب که تا امروز مورد تقلید خیلی‌ها قرار گرفته است؛  ایده قاتل خونسرد، مرد طماع و پلیس خوب. در سینما و تلویزیون ایران هم این اصل صدق کرده و بسیاری از کارگردان‌های مطرح ما در جوانی بهترین اثر موفق خود را ساخته‌اند. دوران اوج اغلب آنها بین 30 تا 40 سالگی است و این مثل در ذهن زنده می‌شود که «همه چیز به جوانی»! به همین بهانه نگاهی می‌کنیم به کارنامه چند کارگردان اسم و رسم‌دارتلویزیون و سینما. ببینیم بهترین کارهای خود را در چه سنی خلق کرده‌اند.

31 سالگی

بهروز افخمی/ سردار جنگل (میرزاکوچک خان)

باور کردنی نیست که خالق سریال عظیمی‌مثل میرزا کوچک خان یک جوان 31 ساله باشد؛ سریالی که به لحاظ حجم بازیگر با سربداران و هزاردستان برابری می‌کرد، در سخت‌ترین لوکیشن ممکن در جنگل‌های شمالی کشور ساخته شد. بهروز افخمی‌در آن زمان یکی از مدیران گروه فیلم و سریال تلویزیون بود و پس از ناکام ماندن انجام پروژه میرزاکوچک خان توسط تقوایی، عهده دار ساخت این مجموعه شد. افخمی‌داستان را دوباره از روی کتاب «سردار جنگل» ابراهیم فخرایی بازنویسی کرد و با مشورت نعمت حقیقی وارد تولید این سریال شد؛ فیلمبرداری که بعد‌ها او را در ساخت عروس و شوکران همراهی کرد. این سریال تنها دوره اول قیام میرزا و تشکیل هیات اتحاد اسلام را به تصویر می‌کشد. داستان تا تسلیم حاج احمد کسمایی و اعدام دکتر حشمت ادامه پیدا می‌کند ولی به دوره دوم قیام میرزا نمی‌رسد. این سریال تنها اثر تلویزیونی بهروز افخمی‌است و دیگر پس از آن اقدام به ساخت هیچ اثر تلویزیونی نکرد.

33سالگی

داوود میرباقری/  امام علی

نزدیک به 20 سال است که تنها مرجع تلویزیون در شب‌های شهادت امام علی (ع)‌، پخش تصاویر سریال«‌امام علی» داوود میرباقری است. سریالی عجیب و ماندگار که میر‌باقری آن را در 33 سالگی نوشت و کارگردانی کرد. این سریال سال 73 با 150 بازیگر اصلی و پنج هزار هنرور مقابل دوربین رفت و چهار سال ساختش طول کشید. برای اولین بار به تاریخ اسلام از بعد تازه‌ای نگاه شد و داستان از زبان جناح مخالف ائمه یا همان ضد قهرمان‌ها روایت شد.

دکورهای این سریال در بخشی از شهرک سینمای غزالی ساخته شد و به عنوان دکورهای سریال‌های دیگری چون تنهاترین سردار و ولایت عشق استفاده شد. میرباقری پیش از ساخت سریال امام علی سریال‌های پر مخاطبی مثل رعنا و گرگ‌ها را روی آنتن برده بود ولی سریال امام علی اوج سریال سازی او قبل از مختارنامه در سن کم محسوب می‌شود.

35سالگی

علی حاتمی/ هزاردستان

زنده یاد علی حاتمی‌وقتی سریال ماندگار هزاردستان را ساخت 35 سال بیشتر نداشت. در اوج جوانی و شکوفایی این اثر را نوشت و به تصویر کشید. در جایی عنوان کرده :«وقتی وارد شهرک سینمایی شدم جوانی بودم و وقتی از این شهرک خارج شدم پیر شده بودم! » اگر دست روزگار او را از ما نمی‌گرفت امروز کارگردانی 72 ساله بود، اما هنوز هم بعید به نظر می‌رسد که می‌توانست اثری ماندنی‌تر از هزار دستان بر پرده تصویر بکشد. بنا به گفته خود حاتمی: «موقع تولید این سریال فکر می‌کردم آخرین کارم باشد. به همین خاطر برای تولید آن تمام نیرویم را گذاشتم».

مهم‌ترین یادگار این سریال هشت ساله ساخت شهرک سینمایی غزالی بود که هنوز بعد از گذشت 30 سال شهرکی روی دستش نیامده و حتی مشابه‌اش ساخته نشده است و هنوز که هنوز است تنها لوکیشن داستان‌های تاریخی تهران در دهه 20 و 30 است. این سریال پر نقش و نگار با دیالوگ‌هایی شاعرانه و ماندگار در بحبوحه روزهای انقلاب نوشته و نزدیک به هشت بار بازنویسی شد تا این که 15 روز بعد از 22 بهمن 57 کارش به پایان رسید. هزاردستان 60 بازیگر اصلی و صدها بازیگر نقش فرعی و سیاه لشگر دارد و در کنار بازی‌های ماندگار، پای صداهای ماندگار را هم به میان کشید و با دوبله شدن کار توسط دوبلور‌های معروف سینما اثری جاودانه خلق شد.

36سالگی

حسن فتحی/ پهلوانان نمی‌میرند

حسن فتحی کارگردان موفقی که این روزها با سریال شبکه نمایش خانگی شهرزاد نامش بیش از گذشته سر زبان‌ها افتاده است، در 36 سالگی سریال جنایی پهلوانان نمی‌میرند را ساخت. این درام در نوع خودش ساختار جدیدی در سریال سازی محسوب شد و با این که بافت تاریخی داشت، اما داستانی معمایی جنایی داشت که برای تماشاگر تلویزیونی اتفاق جدیدی بود. فتحی در کارهای بعد هم نشان داد تبحر خاصی در طراحی درام‌های معمایی در بستر تاریخی ایران دارد، اما اتفاق دیگری که در روند ساخت سریال سازی فتحی افتاد سریال شب دهم بود. شب دهم برای اولین بار ساختار نمایشی مذهبی ایرانی را در قالب تعزیه به نمایش گذاشت، آن هم با تلفیق عشق و معما و ارادت به ائمه. فتحی شب دهم را در 42 سالگی ساخت. این سریال نوروزی با تقارن نوروز 80 با ایام محرم توانست مخاطب زیادی جذب کند.

27سالگی

 اصغر فرهادی/ داستان یک شهر/ 27 سالگی

شاید کسی فکرش را هم نمی‌کرد کسی که 17 سال پیش سریال داستان یک شهر و بخش‌هایی از روزگار جوانی را کارگردانی کرد امروز نخل کن را در دستانش بگیرد. عجیب‌تر این که فرهادی این سریال را در 27 سالگی ساخت و از این بابت جوان‌ترین کارگردان سریال ساز ایرانی است که بهترین اثر تلویزیونی اش را در سن پایین تولید کرده است. داستان یک شهر یک سریال اجتماعی بود که خود فرهادی آن را نوشته بود و می‌شود رگه‌های موفقیت امروزش را در همان اتودها دید. در هر قسمت از این سریال یک اتفاق برای یکی از شخصیت‌ها می‌افتاد. داستان این گونه بود که دوربین یک گروه تلویزیونی داخل شهر سفر می‌کرد تا مشکلات مردم را ضبط کند که اغلب این گروه گره گشایی از مشکلات را هم خودش به عهده می‌گرفت. 

35سالگی

داریوش فرهنگ/ سلطان و شبان

داریوش فرهنگ وقتی تصمیم گرفت از زن و شوهر هنرمندی چون مهدی هاشمی‌و گلاب آدینه در سریال سلطان و شبان استفاده کند، 35‌سالش بود. فرهنگ و مهدی هاشمی‌به همراه هم داستان سریال را در قالب افسانه‌ای کهن نوشتند؛ داستانی که بر اساس یک خواب شکل می‌گیرد و ظلم پادشاه بلای جانش می‌شود و مردم از ظلمش رهایی پیدا می‌کنند. نکته جالب این سریال که بخش عمده آن درون استودیو اتفاق افتاد‌، ‌چهره پردازی کار بود که توسط عبدالله اسکندری انجام شد. نکته بعدی نوع روایت و تصویرسازی سریال بود. این سریال داستان پرکشش و جذابی داشت که پراز اتفاق و تصویر بود و شخصیت‌ها به دور از رخوت مدام در حال کنش و واکنش بودند. فرهنگ بعد از سلطان و شبان کارهای دیگری هم ساخت اما هیچکدام به ماندگاری این افسانه تبدیل نشد!

41سالگی

حاتمی‌کیا/ خاک سرخ

کارگردان پر طمطراق این روزهای سینمای ایران که فیلمش اکران نوروزی هم داشت فیلم‌های زیادی درباره دفاع مقدس ساخته و همین نام رویش مانده است. تنها دوبار وارد فضای تلویزیون شد و یکی از سریال‌های جذاب در این زمینه را ساخت. خاک سرخ را حاتمی‌کیا در 41 سالگی ساخت و بعد از ساخت از کرخه تا راین که در 31 سالگی آن را ساخت، از بهترین آثار او محسوب می‌شود. به لحاظ آشنایی با مقوله جنگ و تاثیراتش یکی از بهترین و واقعی‌ترین صحنه سازی‌های جنگ را طراحی کرد و داستان پر سوز و گدازی را به تصویر کشید.

 داستان دو خواهر گمشده در روزهای انقلاب است که حالا حوادث جنگ و حمله به خرمشهر این دو را به هم می‌رساند. نویسنده این سریال مسعود بهبهانی نیا  است که ارادت زیادی به جنگ و شهرهای جنوب کشور دارد و چند ماهی بیشتر نیست که سریال کیمیا نوشته‌ای از او به پایان رسیده است.

38 سالگی

امرالله احمدجو/ روزی روزگاری

احمدجو از فیلمنامه نویسان و کارگردانان سینماست و فارغ التحصیل مدرسه عالی تلویزیون که در یک شب یلدا در اصفهان متولد شد. زمانی که قرار شد روی فیلمنامه روزی روزگاری کار کند، 38 سال بیشتر نداشت. داستان روزی روزگاری با خلقیات احمدجو سازگاری زیادی داشت. او غرق در فرهنگ بومی‌قبایل ایرانی بود. داستان این سریال درباره راهزنی به نام مرادبیگ است که زیر دست شخصیتی به نام خاله رفته رفته متحول می‌شود. بازی خسرو شکیبایی در  نقش  مرادبیگ در خاطره‌ها ماندنی شد.

39 سالگی

محمدعلی نجفی/ سربداران

اوایل دهه 60 سیاست سازمان صداوسیما بر آن بود که به عقبه تاریخی ایران توجه ویژه‌ای نشان داده شود و به همین سبب ساخت سریال‌های تاریخی در اولویت قرار گرفت. سربداران در سال 62 به حمله مغول به ایران و قیام خونین مردم خراسان توسط شیخ حسن جوری پرداخت. محمدعلی نجفی سربداران را در 39 سالگی ساخت؛ سریالی پر از جزئیات با گریم‌های سنگین و لوکیشن‌هایی بکر در فضایی باز.

این سریال پر از صحنه‌های خشونت‌زای جنگی بود که نیاز به طراحی لباس و آکسسوار فراوانی داشت. نجفی در این باره می‌گوید:«در سریال سربداران برای اولین بار مساله طراحی گریم، طراحی دکور و طراحی لباس مطرح شد. با آن طراحی و ساخت دکور مردم به این باور رسیدند که سینما فراتر از آن چیزی است که قبل از انقلاب در نظر داشتند.» متن این سریال را رهگذر نوشت و نجفی به خوبی از عهده کارگردانی کار برآمد.

41سالگی

کیومرث پوراحمد/ قصه‌های مجید

کمتر کسی است که قصه‌های مجید را ندیده یا نخوانده باشد. کیومرث‌ پور‌احمد این هنر را داشت که بتواند از یک اثر هنری خلق شده مکتوب، اثر هنری جذاب‌تری در قالب تصویرخلق کند. او در سن 41 سالگی قصه‌های مجید را به تصویر کشید. با این که خاستگاه این سریال طبق داستان‌های نگارنده‌اش مرادی کرمانی، کرمان بود، اما پوراحمد توانست داستان را به زادگاهش اصفهان منتقل کند و اثری ارزنده و عامیانه خلق کند.

این مجموعه دو شخصیت اصلی به نام مجید و بی‌بی داشت که ظهر‌های جمعه کودک و پیر و جوان را پای تلویزیون می‌نشاند. از روی همین مجموعه که مورد تقدیر بسیاری از منتقدین از جمله شهید آوینی قرار گرفته بود چند فیلم سینمایی ساخته شد. برای اولین بار یک اثر تلویزیونی توانست بسیاری از کسانی که با سینما قهر بودند را به سینما بکشاند!‌ کیومرث داستان‌های زیادی را در قالب سریال و فیلم سینمایی به تصویر کشید اما هیچ‌کدام محبوبیت قصه‌های مجید را پیدا نکرد.

40سالگی

کیهان رهگذر/ بوعلی سینا

این سریال هم مثل خود شخصیتش‌ یکی از افتخارات ما ایرانی‌هاست که همیشه به داشتن آن به خود می‌بالیم. جای خوشحالی بود که کیهان رهگذر در سال 64 آستین بالا زد و این مجموعه را در 40 سالگی ساخت.رهگذر فارغ‌التحصیل تئاتر بود و متن‌های زیبایی را برای دو سریال سربداران و بوعلی سینما نوشت. 13سال پیش در اثر سکته قلبی در دانمارک درگذشت اما هنوز نامش در تیتراژ بوعلی سینا به عنوان نویسنده و کارگردان و تدوین نگر خودنمایی می‌کند. نکته جالب کارهای رهگذر استفاده از فضای باز بود.

 او از اماکن تاریخی و خانه‌های قدیمی‌مثل مسجد جامع نائین  و مسجد جامع اصفهان به عنوان لوکیشن استفاده کرد. علاوه بر این خانه خود بوعلی سینا را در باغ بزرگی در پادگان اقدسیه بازسازی کرد. نکته جالب توجه این سریال جوان بودن اکثر عوامل آن است.منوچهر محمدی هم به عنوان تهیه کننده اولین سریال تلویزیونی‌اش در این پروژه مشارکت داشت. با توجه به تیم جوان این سریال تولیدش هفت ماه بیشتر طول نکشید و باعث شد راه برای سریال سازی تاریخی سریال‌های دیگر هموار شود.

    بسیاری از کارگردان‌های مطرح ما در جوانی بهترین اثر موفق خود را ساخته‌اند. دوران اوج اغلب آنها بین 30 تا 40 سالگی است و این مثل در ذهن زنده می‌شود که «همه چیز به جوانی»!