- سه شنبه ۲۰ مهر ۹۵
- ۱۹:۰۲
روزنامه ایران - محمد تقی زاده: سینمای دینی و فیلم‌های دینی و مذهبی اصولاً پس از انقلاب اسلامی سال 57 در
ایران شکل گرفت و دغدغه و ایده پیدایش آن از درون فیلمسازان و هم خود
حکومت به وجود آمد.
1.
در طول این سال‌ها و در دهه‌های مختلف 60، 70، 80 و 90 انواع و اقسام
عناوین به این نوع سینما اطلاق شد از سینمای عرفانی تارکوفسکی و بلوک شرق
تا سینمای معناگرای دهه 70 و 80 و حتی سینمای موسوم به سینمای فاخر که
عمدتاً فیلم‌های پرخرج و کم فروش را شامل می‌شد. اما آنچه در همه این
سال‌ها و در طول بررسی و تحلیل سینمای دینی با تعاریف فوق حاصل شده است
تنها ماکت و کلیشه‌ای از دین و عرفان و مفاهیم اخلاقی است که نه تماشاگر را
مجبور می کند تا به سینما بیاید نه تأثیر می گذارد و فکر او را درگیر
می‌کند.
2.
بحث آسیب شناسی این تفکر و جریان هدف این نوشته نیست بلکه در این فرصت به
اشاره مهم‌ترین فیلم‌هایی که با این عنوان به مخاطب معرفی شدند به اجمال می
پردازیم. در مجموعه پیش رو دو نوع کلی از فیلم‌های مذهبی در سینمای ایران
از هفت فیلمساز مختلف ارائه شده است. که چهار فیلم اول یعنی رنگ خدا،
زیرنورماه، قدمگاه و یک تکه نان فیلم‌هایی با محوریت خداوند، روحانیت،
معصومین و عالم غیب در گروه سینمای معناگرا و عرفانی قرار می‌گیرند که خیلی
مفاهیم اخلاقی و دینی در آن پرداخت مناسب و تأثیرگذاری نداشته است.
در
بخش دوم یعنی فیلم‌های مسافر ری، مریم مقدس، سفیر و محمد رسول‌الله معرفی
می شوند که در اصل و در اصطلاح سینمایی فیلم‌هایی در ژانر تاریخی محسوب
می‌شوند که به معرفی و تبیین زندگی بزرگان دین می‌پردازند و این شخصیت‌ها
به عنوان قهرمان اصلی هستند که تم و درونمایه دینی به فیلم‌ها دادند وگرنه
در سینمای جهان گونه‌ای به نام سینمای دینی وجود ندارد و معمولاً فیلم‌های
تاریخی یا درام‌های معمولی به صورت غیرمستقیم و غیرشعاری به مفاهیم اخلاقی و
انسانی و مسلک‌های عقیدتی به‌عنوان فرهنگ و آیین زندگی ارائه می‌شود.
رنگ خدا
رنگ
خدا فیلمی به کارگردانی مجید مجیدی است که بعد از بچه‌های آسمان که به
اسکار معرفی شد از مهم‌ترین فیلم‌های سینمای ایران است که ماهیت دین و خدا
در آن پر رنگ است و همان‌طور که در ادامه آمده است منبع آموزشی مناسبی در
کشورهای آسیایی که گرایش بیشتری به معنویت دارند محسوب می‌شود و سینمای
ایران را با عنوان سینمایی عمیق و دارای پیام به جهانیان معرفی کرد.
جوایز و افتخارات:
این فیلم در بخش بین‌الملل جوایز متعددی را برای بازیگر و بهترین فیلم
خارجی و کارگردانی مجید مجیدی به دست آورد و منبع الهام و آموزش در برخی
دانشگاه های شرق آسیا نیز شده است.
زیر نور ماه
زیر
نور ماه ساخته رضا میرکریمی و به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی در سال ۱۳۷۹
است. این فیلم نخستین فیلم سینمای بعد از انقلاب است که شخصیت اصلی آن یک
روحانی شیعه است. میرکریمی با نزدیک شدن به شخصیت یک روحانی خالص و بی‌ادعا
چالش‌های روحی روانی او را برای برتن کردن لباس روحانیت به‌عنوان نمادی از
معصومین و اولیای خدا به نمایش می گذارد و در کنار آن به زندگی این قشر و
آدم‌های مختلف با این لباس می پردازد و گذری هم به جامعه و آدم‌هایش دارد.
جوایز:
این فیلم موفق به دریافت جایزه هیأت داوران جشنواره فجر و جایزه هفته اول
منتقدان جشنواره کن شده است. ضمن اینکه در جشنواره فیلم‌های کشورهای
آسیایی مانند جشنواره دهلی و توکیو و بیروت نیز برای کارگردانی و بهترین
فیلم جایزه برتر را کسب کرده است.
قدمگاه
قدمگاه
فیلمی به کارگردانی محمدمهدی عسگرپور و نویسندگی محمد رضایی‌راد ساخته سال
۱۳۸۲ است. رابطه اخلاق و مذهب در جامعه‌ای مذهبی تم اصلی فیلم قدمگاه است.
فیلم با فضاسازی مناسب و روایات و نگاه مردم روستا به دین و نقش آن در
زندگی روزمره کاراکترهای قابل لمس و تأثیرگذاری را در میام مردم روستا نشان
می دهد.
جوایز: قدمگاه در زمینه موسیقی، فیلمنامه، چهره‌پردازی و بهترین اثر هنر و تجربه موفق به کسب جایزه در جشنواره بین‌المللی فجر شده است.
یک تکه نان
یک
تکه نان فیلمی به کارگردانی کمال تبریزی و نویسندگی محمدرضا گوهری ساخته
سال ۱۳۸۳ است. یک تکه نان از مهم‌ترین فیلم‌های دهه هشتاد در جریان سینمای
معناگرای آن سال‌هاست که با تکیه بر ماورا و به دور از داستان پردازی و
شخصیت‌پردازی واقعی و قابل درک سعی در رسیدن به معنا و حقیقت زندگی و
خداوند دارد و بدین سبب شاید فقط طیف مذهبی با فیلم ارتباط برقرارکنند و
غیرمذهبیون به دلایل ذکر شده و شعاری بودن فیلم را پس بزنند.
جوایز: کمال تبریزی در جشنواره بیست و سوم موفق به دریافت سیمرغ بلورین در بخش بهترین کارگردانی در قسمت سینمای معناگرا شد.
مسافر ری
مسافر
ری فیلمی به کارگردانی و نویسندگی داوود میرباقری ساخته سال ۱۳۷۹ است.
میرباقری که متبحرترین فیلمساز ایرانی در ساخت گونه های تاریخی و حماسی است
بیشتر برای ساخت سریال‌های تلویزیونی امام علی و مختارنامه موردتوجه
قرارگرفت و فیلم سینمایی مسافر ری که برشی از زندگی حضرت شاه عبدالعظیم(ع)
است نتوانست در اکران خیلی موفق باشد و از نظر فروش و توجه مردم خیلی
چشمگیر نبود.
مریم مقدس
مریم
مقدس فیلمی به نویسندگی و کارگردانی شهریار بحرانی در سال 1379است. نسخه
تلویزیونی این فیلم هم از شبکه دو و شبکه آی فیلم پخش شده است. مریم مقدس
در کنار یوسف پیامبر شاید مهم‌ترین سریال‌های تاریخی مذهبی سیمای جمهوری
اسلامی ایران باشند که نسخه تلویزیونی آنها بیشترمورد توجه قرار گرفت. هردو
سریال به علت ضعف‌های آشکار در فیلمنامه‌نویسی و قصه گویی و از همه مهمتر
شخصیت‌پردازی ضعیف خیلی تأثیرگذار و ماندگار نشدند و تنها در طول زمان
تولید و نمایش و آن هم به خاطر شهرت شخصیت اصلی‌شان یعنی حضرت مریم و حضرت
یوسف نزد مردم ایران مورد توجه قرار گرفتند و خیلی زود از حافظه تاریخی
مردم و مخاطبین تلویزیون پاک شدند.
سفیر
سفیر
فیلمی به کارگردانی فریبرز صالح و نویسندگی فریبرز صالح و کیهان رهگذار
بود. این فیلم در سال ۱۳۶۱ خورشیدی ساخته شد و در نخستین دوره جشنواره فیلم
فجر به نمایش در آمد. سفیر از آن جهت اهمیت زیادی در تاریخ سینمای ایران
دارد که باید گفت نخستین تجربه جدی سینمای ایران در پرداخت به ژانر تاریخی و
با محوریت مذهب و ماجرای عاشورای حسینی است که در آن زمان و با امکانات کم
ساخته شد ولی از ماندگارترین فیلم‌های تاریخی مذهبی سینمای ایران
است.همچنین سفیر در سال 61 اکران شد و عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال را به
دست آورد و ازموفق‌ترین فیلم‌های با تم مذهبی است که توانست در جذب مخاطب
عام و خاص موفق باشد.
محمد رسول‌الله
محمد
رسول‌الله فیلمی است در گونه تاریخی به کارگردانی مجید مجیدی که داستان
زندگی کودکی محمد (پیامبر اسلام) (سده ۶میلادی) را روایت می‌کند.
قرار
است سه‌گانه سینمایی و مستقل از هم تولید شود که به مقاطع مختلف زندگی
محمد بپردازد. در نخستین فیلم، قصه از دوران جاهلیت و شرایط اجتماعی زمان
تولد محمد آغاز می‌شود و در ۱۲ سالگی او به پایان می‌رسد. این فیلم
پرهزینه‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران محسوب می‌گردد.
روز واقعه
مطالب مرتبط با موضوع
روزنامه هفت صبح: تا پیش از این همیشه تلویزیون منبع
خوبی برای خلق کاراکترهای جذاب بود. کاراکترهای حقیقی یا عروسکی محبوبی خلق
می کرد، جلوی ویترین می گذاشت و وقتی خوب میان مردم جا افتادند، مثل شیء
ارزشمند حفظ شان می کرد.
در این صورت بود که وقتی بخش خصوصی ترغیب می شد سراغ شان بیاید و به فکر
ساخت فیلم سینمایی از روی آنها بیفتد، تلویزیون شرط و شروط های خاص خودش را
می گذاشت تا به حال هشت کاراکتر جذاب تلویزیونی بوده اند که صحبت هایی
راجع به ورودشان به بخش خصوصی و ساخت فیلم سینمایی بر اساس شان مطرح شده
بود. بعضی ها موفق شدند به این عرصه راه پیدا کنند و بعضی دیگر در حد یک
طرح باقی ماندند.
کلاه قرمزی
کلاه قرمزی
* پیشنهاد کی مطرح شد؟ کلاه قرمزی از سال 70 و با مجموعه «جغجغه و فرفره» به تلویزیون آمد و بعد از آن با «صندوق پست» معروف شد. تا سال 72، ماین کاراکتر عروسکی تبدیل به محبوب ترین کاراکتر کودک تلویزیون شده بود تا اینکه سال 73 بالاخره پیشنهاد ساخت فیلم مطرح شد.
* کارگردان که بود؟ خود تیم ایرج طهماسب و حمید جبلی تصمیم به ساخت این فیلم گرفتند.
* فیلم سینمایی ساخته شد؟ سال 73 اولین فیلم کلاه قرمزی با اسم «کلاه قرمزی و پسرخاله» تولید شد و فروش عجیبی کرد. بعد از آن، سال 81 این تیم «کلاه قرمزی و سروناز» را ساخت. بعد از بازگشت کلاه قرمزی به تلویزیون و پخش چند مجموعه، فیلم سینمایی «کلاه قرمزی و بچه نه» تولید شد . حالا هم مبحث ساخت جدیدترین فیلم سینمایی کلاه قرمزی مطرح است.
* پیشنهاد کی مطرح شد؟ «مدرسه موش ها» از سال 60 روی آنتن رفت اما شکل و شمایل اصلی و نهایی را نداشت. سال 63 و بعد از اینکه مجموعه به صورت کاملا حرفه ای روی آنتن رفت، عوامل به فکر ساخت فیلم سینمایی افتادند.
* کارگردان که بود؟ برومندبه همراه همان تیم «مدرسه موش ها» تصمیم به ساخت این فیلم گرفتند.
* فیلم سینمایی ساخته شد؟ سال 64 اولین فیلم سینمایی با شرکت موش های «مدرسه موش ها» ساخته شد و به اسم «شهر موش ها» اکران شد. بعد از نسخه سینمایی، خبری از این شخصیت های عروسکی در تلویزیون نشد تا اینکه سال 93 یعنی 19 سال بعد از «شهر موش ها»، فیلم سینمایی «شهر موش ها 2» ساخته شد. بعد از ساخت این فیلم صحبت هایی شنیده شد از اینکه برومند مجددا به تلویزیون برگردد و «مدرس موش ها»ی جدیدی را از سر بگیرد که فعلا به جایی نرسیده.
* پیشنهاد کی مطرح شد؟ مجموعه «زی زی گولو» سال 73 روی آنتن رفت و از آنجایی که به صورت هفتگی پخش می شد، مدت زمان طولانی روی آنتن بود. جذابیت این کاراکتر و قصه هایی که برایش خلق شده بود تا حدی بود که زمزمه هایی برای ساخت فیلم سینمایی آن مطرح شد.
* کارگردان که بود؟ کسی غیر از خود مرضیه برومند نمی توانست سراغ ساخت این فیلم سینمایی برود.
* فیلم سینمایی ساخته شد؟ به نسبت سایر موارد، ساخت فیلم سینمایی زی زی گولو هیچ وقت زیاد جدی نشد. حتی مرضیه برومند همین اواخر در یکی از مصاحبه هایش گفته بود که احتمال دارد مجددا مجموعه تلویزیونی «زی زی گولو 2» را بسازد. البته این احتمال خیلی هم محکم نیست اما راجع به فیلم سینمایی، صحبتی به میان نیاورده بود.
* پیشنهاد کی مطرح شد؟ حضور فیتیله ای ها در تلویزیون به سال 68 بر می گردد اما به طور رسمی سال 82 در برنامه «فیتیله جمعه تعطیله» به عنوان عموهای فیتیله ای معرفی شدند. از آن زمان به بعد برند عموهای فیتیله ای را حفظ کردند و با همین برند بحث ساختن فیلم سینمایی با حضور آنها مطرح شد.
* کارگردان که بود؟ سال 925 آرش معیریان به فکر ساخت فیلمی با حضور این عموهای فیتیله ای افتاد و سال 93 آن را در سینماها اکران کرد.
* فیلم سینمایی ساخته شد؟ فیلم سینمایی «فیتیله و ماه پیشونی» ساخته شد اما آنطور که انتظار می رفت فروش نکرد. طبیعتا برند عموهای فیتیله ای قابلیت این را داشت که فیلم بهتری را روانه سینماها کند اما این ساخته آرش معیریان اثر قابل توجهی نبود.
* پیشنهاد کی مطرح شد؟ از سال 86 با صداپیشگی هومن حاجی عبداللهی به برنامه رنگین کمان راه پیدا کرد و دقیقا سه سال بعد از حضورش در این برنامه، اولین پیشنهاد برای ساخت فیلم سینمایی مطرح شد.
* کارگردان که بود؟ در دوره ای قرار بود مسعود کرامتی، فیلم سینمایی پنگول را بسازد و در دوره ای دیگر سید جواد هاشمی به عنوان گزینه اصلی کارگردانی این فیلم مطرح شد.
* فیلم سینمایی ساخته شد؟ سال 89 در خبری اعلام شد که مسعود کرامتی قصد دارد خیلی زود پروژه سینمایی پنگول را کلید بزند. تا سال 92 هیچ خبری درباره سرنوشت این فیلم نشد تا اینکه سید جواد هاشمی اعلام کرد او می خواهد این فیلم را به اسم «شهر گربه ها» بسازد. با اینکه ساخت این فیلم کاملا قطعی بود اما هیچ وقت خبری از آن نشد.
* پیشنهاد کی مطرح شد؟ «عموپورنگ» از سال 80 روی آنتن تلویزیون بود و تا شروع دهه 90 برای خودش به برند اصلی برنامه های کودک تبدیل شده بود. در واقع عموپورنگ در صدر فهرست عموخاله های تلویزیونی قرار داشت و انتخاب اول بچه ها بود. سال 92 یعنی 12 سال بعد از شروع موفقیت این پدیده، ماجرای فیلم سینمایی اش به میان آمد.
* کارگردان که بود؟ داریوش فرضیایی سال 92 در مصاحبه ای اعلام کرد که دنبال یک فیلمنامه خوب است تا بتواند فیلم سینمایی عموپورنگ را بسازد منتها فعلا متن خوبی به دستش نرسیده. با این حال تاکید داشت که حتا به فکر ساخت فیلم است.
* فیلم سینمایی ساخته شد؟ بعد از گذشت سه سال از مطرح شدن این بحث، تا الان هنوز صحبتی از قطعی شدن ساخت فیلم سینمایی به میان نیامده.
* پیشنهاد کی مطرح شد؟ سریال «پژمان»، از بهمن 91 تا خرداد 92 روی آنتن بود و چند ماه بعد از پایان این سریال، محسن چگینی، تهیه کننده آن اعلام کرد که به خاطر استقبال مخاطبان از «پژمان»، پیمان قاسمخانی مشغول نگارش فیلمنامه فیلم سینمایی آن است و به زودی ساخت آن را شروع می کنند.
* کارگردان که بود؟ اول قرار بود سروش صحت، کارگردان مجموعه «پژمان» آن را هم کارگردانی کند. بعد از مدتی از کارگردانی کناره گیری کرد و اعلام شد که خود پیمان قاسمخانی آن را به عنوان اولین فیلم سینمایی اش کلید می زند.
* فیلم سینمایی ساخته شد؟ این پروژه ابتدا با نام «پژمان 2» کلید خورد اما بعد از مدتی نامش به «خوب، بد، جلف» تغییر کرد. این فیلم آماده است و احتمالا بعد از محرم اکران می شود.
* پیشنهاد کی مطرح شد؟ «پایتخت» از سال 90 به عنوان یکی از مهم ترین سریال های کمدی تلویزیون بین مخاطبان جا افتاده و هر چهار فصل آن جزو پرمخاطب ترین سریال ها در زمان پخش بوده اند. بعد از فصل چهارم اعلام شد که قرار است فیلم سینمایی آن ساخته شود.
* کارگردان که بود؟ سیروس مقدم نوروز امسال در برنامه تحویل سال «سه ستاره» به مخاطبان اعلام کرد که بعد از مذاکره با تلویزیون، تصمیم گرفته اند نسخه سینمایی «پایتخت» را بسازند. خب طبیعتا کسی غیر از خود مقدم چنین کاری را کارگردانی نمی کند.
* فیلم سینمایی ساخته شد؟ هنوز در مرحله نگارش فیلمنامه است و به احتمال زیاد، بعد از «علی البدل» و قبل از ساخت «پایتخت 5» برای نوروز 96، این فیلم ساخته می شود.
