ماهنامه همشهری 24 - حسین عبدی زاده:

طراح: فرانک اسپاتنیتز، بر اساس رمانی به همین نام، نوشته فیلیپ کن دیک

کارگردان: دانیل پرسیوال، برد ندرسون، کارین کوساما، کن اولین و ...

بازیگران: الکسا داوالوس، روبرت ایوانز، لوک کلینتانک، روفوس سوئل، کری – میرویوکی تاگاوا و ...

محصول: شبکه آمازون، آمریکا، 2015، یک فصل، 10 قسمت

خلاصه داستان: سال 1963، آلمان و ژاپن در جنگ جهانی دوم پیروز شدند و کشور آمریکا را بین خود تقسیم کردند. ناخواهری جولیانا، عضو ارتش مقاومت است و وقتی کشته می شود، جولیانا تصمیم می گیرد ماموریت او را به سرانجام برساند و گزارشی خبری را که روی نوار فیلم ضبط شده، به مرد قصر مرتفع برساند.

چه می شد اگر در جنگ جهانی دوم، متحدین، یعنی آلمان ها، ژاپنی ها و ایتالیایی ها بودند که پیروز می شدند؟ سرنوشت دنیا چطور رقم می خورد و روزگار ما دستخوش چه تغییراتی می شد؟ سریال «مرد قصر مرتفع»، دنیایی جایگزین را مطرح می کند که در آن آلمان و ژاپن پیروز جنگ جهانی شدند و حالا این آمریکاست که به دو بخش شرقی (در اختیار آلمان ها) و غربی (کرانه اقیانوس آرام و در دست ژاپنی ها) تقسیم شده و یک منطقه کوچک بی طرف هم میان این دو بخش وجود دارد. این ایده بکر متعلق به فیلیپ کی. دیک است اما چه شد که این ایده روی کاغذ نقش گرفت و حالا به یک سریال معمایی جذاب بدل شد؟

فیلیپ کی. دیک را می شناسید؟

تقریبا تمام کسانی که به سینما و دنیای تلویزیون علاقه دارند، نام فیلیپ کی. دیک را شنیده اند. حتی اگر تاکنون کتابی از او نخوانده باشند. کی. دیک یکی از محبوب ترین نویسندگان کارهای علمی – خیالی برای فیلمسازها و سریال سازهاست و اقتباس های مختلف و متعددی از کارهایش ساخته شده است.

 

فیلیپ کی. دیک متولد 16 دسامبر 1928 و در گذشته دوم مارس 1982، نویسنده آمریکایی است که اغلب کارهایش در ژانر علمی – خیالی می گنجد و با این حال در نوشته هایش رگه هایی بسیار قوی از تم های فلسفی، جامعه شناختی و سیاسی دیده می شود و در آنها همیشه پای یک شرکت انحصار طلب، یا دولتی خودکامه یا وضعیت ذهنی در حال دگرگونی دائم در میان است.

از آنجا که این موضوعات تنها ابزاری برای کسب درآمد برای کی. دیک نبود و بیشتر دغدغه ای همیشگی و هستی شناختی برایش محسوب می شد، او بعدا جدا از کارهای داستانی اش چندین مقاله درباره فلسفه، مذهب، سرشت واقعیت و علم نوشت و این مقالات در کتاب پرورقی با نام «تفسیر» گردآوری و پس از مرگ این نویسنده منتشر شدند.

کی. دیک در طول عمرش 44 رمان و حدود 121 داستان کوتاه نوشت که البته این داستان های کوتاه در نشریات مختلف چاپ شدند. با این حال جالب است بدانید که هر چند کی. دیک بسیار پرکار بود، زندگی توأم با فقری را پشت سر گذاشت. شاید چون اغلب این فیلم ها پس از مرگ کی. دیک ساخته شدند. اما محبوبیت بالای رمان هایش هم باعث نشد او زندگی سرشار از رفاهی داشته باشد.

کی. دیک در ژانر علمی – خیالی آنقدر نویسنده مهمی است که حتی در مجموعه کتابخانه آمریکا که کارش گردآوری آثار فاخر ادبی و منظوم و منثور است، مجلدی هم به او اختصاص داده شده و او اولین نویسنده ژانر علمی – خیالی است که به این اعتبار و موفقیت رسیده. از معروف ترین کارهای کی. دیک می توان به «آیا آدم مصنوعی ها خواب گوسفند برقی می بینند؟»، «اسکنر تاریک نگر»، «گزارش اقلیت» و «عمده فروشی خاطرات درخواستی» اشاره کرد.

مرد قصر مرتفع روی کاغذ

فیلیپ کی. دیک رمان «مرد قصر مرتفع» را در سال 1963 منتشر کرد. ماجرای این رمان که جایزه بهترین رمان را از جوایز هوگو برای کی. دیک به ارمغان آورد، در سال 1962 یعنی هفده سال پس از پایان جنگ جهانی دوم می گذرد. البته در این رمان پایان جنگ جهانی آن طور که ما می دانیم نبوده؛ در این رمان به تاریخی جایگزین سر می زنیم که در آن قدرت های محور یعنی امپراتوری ژاپن و آلمان نازی پیروز شدند و حالا بر آمریکا حکم می رانند و مردم آمریکا تحت فرمان دولتی توتالیتر روزگار می گذرانند.

گفته می شود کی. دیک برای نوشتن این رمان از کتاب «جشن پنجاه سالگی را ساز کن» نوشته وارد مور که تاریخچه ای متفاوت از جنگ داخلی آمریکا تعریف می کند، کتاب های تاریخی متفاوت درباره جنگ جهانی دوم و کتاب «ئی چینگ» که با نام «کتاب دگرگونی ها» هم شناخته می شودو کتاب مقدس چینی ها است الهام گرفته است. این اثر البته یک رمان در رمان هم هست و جدا از این تاریخ جایگزینی که می بینیم، یک تاریخ دیگر هم روایت می شود که در آن متفقین بر متحدین پیروز شدند اما این پیروزی با آنچه واقعا در تاریخ رخ داده فرق دارد.

رمان «مرد قصر مرتفع» از طرف منتقدان ستایش شد و آنها توانایی کی. دیک را در خلق تعلیق و طراحی شخصیت ها ستودند و بسیاری معتقدند این اثر یک نوشته فلسفی مهم هم هست. کی. دیک در سال 1967 در مصاحبه ای گفت که قصد دارد دنباله ای بر رمان بنویسد اما موفق به این کار نشد، چرا که هر بار که تصمیم گرفت نوشتن دنباله را شروع کند، از نظر ذهنی به هم ریخت؛ مخصوصا که دیگر توان خواندن متن هایی را که مربوط به کارهای نازی ها بود، نداشت.

 

مرد قصر مرتفع در قاب کوچک

مدت ها بود که آدم های مختلف سعی کردند اقتباسی از این رمان بسازند اما نتیجه نگرفتند. شش سال پیش بود که خبری منتشر شد مبنی بر ساخته شدن یک سریال کوتاه چهار قسمتی در شبکه بی بی سی بر اساس «مرد قصر مرتفع» و گفته می شد ریدلی اسکات یکی از تهیه کنندگان اجرایی این سریال خواهد بود و کار اقتباس را هم هوارد برنتن انجام داده است اما دیگر خبری از این سریال نشد.

 

سال 2013 نشریه ورایتی اعلام کرد شبکه جمع و جور «سای فای» قصد دارد این سریال چهار قسمتی را تولید کند و ریدلی اسکات و فرانک اسپاتنیتز تهیه کنندگان اجرایی آن هستند و سریال در کمپانی اسکات تولید می شود اما این بار هم دیگر خبری از سریال نشد تا این که بالاخره در اکتبر سال 2014 خبر رسید شبکه آمازون فیلمبرداری قسمت اول و آزمایشی سریال را شروع کرده است و در صورت چراغ سبز دادن مدیران این شرکت، سریال تولید و به صورت آن لاین پخش می شود. این بار هم نام اسکات و اسپاتنیتز به عنوان مدیر تولید دیده می شد و اسپاتنیتز البته اقتباس از متن کی. دیک را هم انجام داده بود.

قسمت آزمایشی ساخته شد و از آنجایی که سازوکار آمازون با دیگر شرکت ها فرق می کند، آنها در تاریخ 15 ژانویه 2015 این قسمت را به صورت آن لاین برای مشترکان خود پخش کردند. این قسمت و قسمت آزمایشی چند سریال دیگر تقریبا هم زمان پخش شدند تا با توجه به میزان موفقیت آنها، رؤسای شرکت چراغ سبز ادامه تولید هر یک را نشان بدهند.

 

«مرد قصر مرتفع» به همراه چهار سریال دیگر چراغ سبز گرفتند و فصل اول سریال در 10 قسمت یک ساعته تولید شد. فیلمبرداری سریال که اکتبر 2014 شروع شده بود، در سیاتل، نیویورک و واشنگتن ادامه پیدا کرد و تا سپتامبر 2015 ادامه داشت. قسمت دوم سریال با فاصله حدود 10 ماهه در 23 اکتبر 2015 توسط آمازون به طور آن لاین پخش شد و دیگر قسمت ها هم هفتگی در اختیار مشترکان شبکه قرار گرفتند.

منتقدان و تماشاگران به شدت از سریال استقبال کردند. امتیاز این سریال در سایت راتن تومیتوز با احتساب 57 نقدی که بر آن نوشته شده 95 از 100 است. خلاصه توضیح منتقدان برای این سریال این است که خط داستانی سریال به سرعت آدم را درگیر می کند. شخصیت ها خیلی سریع پرداخت می شوند و فضای ضد آرمان شهری پس از جنگ دوم جهانی فیلم هم بسیار ملموس است. به گفته منتقدان، این سریال شباهتی با دیگر سریال های تلویزیون ندارد.

البته سریال در فصل جوایز خیلی موفق نبود و دلیل اصلی اش هم دو دلی جوایز تلویزیونی برای سهیم کردن سریال های آن لاین و پخش شده به طور اینترنتی در جوایزشان است. این سریال نامزد جایزه بهترین سریال جدید از آکادمی فیلم های علمی – خیالی، فانتزی و وحشت و نامزد بهترین بازیگر مرد نقش مکمل از جوایز انتخاب منتقدان تلویزیونی بود. شبکه آمازون هم اعلام کرد که این سریال پرمخاطب ترین سریالش بوده و برای همین فصل دوم سریال تولید می شود. هر چند ساخت فصل دوم قطعی شده اما انگار اسپاتنیتز فصل دوم این سریال را همراهی نمی کند.

 

آنچه باید بدانید

* در کتاب شخصیت ها رمانی می خوانند به اسم «ملخ بسیار دروغ می گوید». در سریال این رمان به گزارش خبری بدل شده با همین نام که چند نسخه از آن روی نوار فیلم ضبط شده است.

* ماجرای سریال در سال 1962 رخ می دهد اما وسایل و ارجاع های فرهنگی به دهه 1950 بر می گردد تا حس رکود فرهنگی به مخاطب القا شود.

* برای تبلیغ سریال، یک واگن از یکی از قطارهای متروی نیویورک تماما با نشانه های آلمان نازی و امپراتوری ژاپن پوشانده شد و به حرکت در آمد. این اقدام واکنش های بسیاری به دنبال داشت و خیلی زود هم این واگن به حالت اولیه خود برگشت و هم پوسترهایی که بر علایم پیروزی نازی ها تاکید داشتند جمع آوری شدند.

* یکی از شخصیت های فرعی سریال مردی است که در کافه ای نشسته و اریگامی (عروسک هایی که با تا کردن کاغذ طراحی درست می شوند) درست می کند. این شخصیت ادای دینی است به صحنه ای مشابه در فیلم «بلیدرانر» ساخته ریدلی اسکات که بر اساس رمان دیگری از فیلیپ کی. دیک ساخته شده بود.

* فرانک اسپاتنیتز برای پایان فصل اول  ایده ای مشخص داشت و قرار بود اگر آمازون دستور ساخت فصل دوم را ندهد، سریال پایانی قطعی داشته باشد. وقتی آمازون اعلام کرد ساخت سریال ادامه دارد، اسپاتنیتز این پایان را تغییر داد اما قول داده در فصل دوم به خیلی سوال ها پاسخ داده شود.

 

* در تیتراژ سریال آهنگ «ادل وایس» شنیده می شود که تصور می شد ترانه فولکلوری از اتریش باشد اما این آهنگ برای تئاتر موزیکال «آوای موسیقی» نوشته شده است؛ نمایشنامه ای که اگر آلمان ها پیروز می شدند هرگز نوشته نمی شد.

 

* در این سریال هر چند آدولف هیتلر جزو شخصیت های اصلی نیست اما چند باری او را در اخبار تلویزیونی می بینیم. او بسیار پیر شده، موهایش سفید است و احتمالا به زودی بر اثر کهولت می میرد و این در حالی است که هیتلر در روزهای آخر جنگ جهانی دوم خودکشی کرد.

---

مطالب مرتبط با موضوع

دانلود فصل اول سریال The Man in the High Castle S01 2015