-
تماس جنسی و خون آلوده یکی از راههای انتقال هپاتیت است.
به التهاب و ورم کبد هپاتیت گفته می
شود. عوامل مختلفی از جمله ابتلا به ویروس های هپاتیت ( A، B، C ، D، E و …
) ،داروها،سموم،آنوکسی ، الکل و …باعث التهاب و از بین رفتن بافت و عملکرد
طبیعی کبد یا " هپاتیت " می شوند. هپاتیت ویروسی یکی از عوامل مهم مرگ
زودرس انسان می باشد براساس تخمین سازمان بهداشت جهانی۳۸۵ میلیون ناقل
هپاتیتB و ۱۷۰ میلیون ناقل هپاتیتC در جهان وجود دارد و سالانه بیش از یک
میلیون مورد مرگ در اثر هپاتیت اتفاق می افتد.
نشانه‌های بیماری هپاتیت:
علائم
ابتلا به هپاتیت در تمامی انواع آن مشابه است به این صورت که اول علائم
عمومی مثل بی اشتهایی ,ضعف, خستگی, تهوع ,استفراغ و درد مبهم در قسمت
فوقانی و راست شکم بروز می کند. گاهی در این مرحله تب هم وجود دارد. بعد از
این مرحله زردی پیش رونده بروز می کند که ملتحمه (پرده داخلی چشم),مخاط ها
و پوست تمام بدن زرد می شود.
تمام افراد آلوده شده با این ویروس علایم
بیماری حاد را نشان نمی‌دهند. ۴۰ - ۳۰ درصد افراد آلوده شده علامت خاصی را
نشان نمی‌دهند. معمولا علایم حدود ۶ - ۴ هفته بعد از ورود ویروس بروز
می‌کند. مانند هپاتیتA افراد آلوده شده با ویروس هپاتت B حاد احساس بیماری
می‌کنند و قادر به انجام کاری نیستند. کمتر از یک درصد افراد آلوده این
بیماری را به شکل خیلی شدید و سریع نشان می‌دهند که منجر به از کار افتادن
کبد و مرگ می‌شود.
اگر دستگاه ایمنی نتواند بیماری را تا ۶
ماه مراقبت کند، شخص علایم هپاتیت مزمن را نشان میدهد. نشانه‌های هپاتیت
مزمن مشابه هپاتیت حاد باشد. معمولا در افرادی که چندین سال است مبتلا به
بیماری هستند گروهی از علایم اضافی را نشان می‌دهند. این علایم شامل کهیر،
جوش های پوستی ، آرتریت ، سوزش یا مورمور کردن در بازوها و پاها
(Polyneuropathy) می‌باشد .
هپاتیت A
این
نوع هپاتیت توسط یک ویروس شدیدا آلوده کننده و مسری ایجاد می شود و از
طریق تماس های نزدیک قابل انتقال است. عمده ترین انتقال آن از طریق دهانی-
مدفوعی می باشد یعنی در مناطقی که بهداشت رعایت نشده و پس از دستشویی دستها
با آب و صابون شسته نمی شود و با همان دست غذا خورده می شود این ویروس به
راحتی انتقال می یابد. همچنین در اثر آب, غذاها و شیر آلوده و همچنین در
اثر خوردن صدف و گوشت نپخته ماهی انتقال می یابد.
در زمانی که علائم بیماری و زردی بروز کرد
فرد فقط باید استراحت کند تا ویروس توسط دفاع سیستم ایمنی بدن مهار شود و
به تدریج التهاب کبدی به وضعیت سابق برگردد. نکته قابل ذکر این است که
هپاتیتA به هیچ نوع درمان دارویی احتیاج ندارد.
از آنجا که این نوع هپاتیت از طریق مدفوعی
دهانی منتقل می شود ،بهترین راه برای پیشگیری از آن رعایت نکات بهداشتی و
جدا کردن وسایل شخصی بیمار مبتلا به هپاتیتA ، در دوران بیماری است . اما
در صورت تماس تزریق ایمونوگلوبولین سودمند است .
به التهاب و ورم کبد، هپاتیت گفته می شود.
هپاتیتB
ابتلا به این نوع هپاتیت عوارض بی شماری دارد. از این رو اهمیت شناخت آن بسیار بالاست. راههای انتقال این ویروس عبارتند از:
- مادر به جنین : به ویژه اگر مادر در ماه سوم بارداری آلوده شده باشد احتمال انتقال بیماری به جنین بسیار بالا است.
- تماس جنسی: از راه خون, استفاده از سرنگ
مشترک در معتادان تزریقی و یا فرو رفتن سوزن آلوده به ویروس به طور اتفاقی
در پوست افراد سالم و استفاده از تیغ های آلوده است.
- ترشحات بدن: از جمله بزاق، مدفوع، صفرا، اشک و مایع منی به عنوان یکی از منابع انتقال ویروس مطرح هستند.
بعد از آلوده شدن به ویروس هپاتیتB سه
مشکل بالینی رخ می دهد. اولا علائم دیده نمی شود. ثانیا مانند هپاتیتA
علائم به صورت حاد یعنی ضعف, بی اشتهایی و زردی پیش رونده بروز می کند.
ثالثا آنتی ژن ویروس در بدن باقی می ماند و اشکال مزمن بیماری اتفاق می
افتد و بعدا با فعالیت مجدد ویروس علائم هپاتیت بروز می کند.
گاهی باعث ایجاد سرطان در کبد می شود.
گاهی با بروز علائم هپاتیت حاد, زردی آنقدر زیاد می شود که روی عملکرد
طبیعی مغز تاثیر گذاشته و باعث علائم خواب آلودگی و عدم هوشیاری می شود و
به علت تخریب سلولهای کبدی زمان انعقاد خون به شدت طولانی می شود و خونریزی
های مختلف در نواحی متفاوت بدن مثل خونریزی لثه, مخاطها و پوست اتفاق می
افتد که وضعیت بیمار بسیار خطرناک و مرگبار می شود.
ویروس هپاتیتB در افراد بدون علامت, که به
صورت مزمن و طولانی ویروس را در خون خود حمل می کنند از راههای گفته شده
به افراد سالم انتقال می یابد.
نکته مهم آن است که درمان خاصی برای این بیماری هنوز کشف نشده است و ابتلا به این نوع از بیماری ویروسی مرگبار است.
امروزه پیشگیری از هپاتیتB از طریق
واکسیناسیون و همچنین تزریق ایمونو گلوبولین صورت می گیرد . واکسن هپاتیتB
در سه نوبت ( صفر ، یک ماه پس از نوبت اول و شش ماه پس از نوبت اول ) به
صورت عضلانی صورت می گیرد . معمولا این نوع واکسیناسیون تا ده سال فرد را
از ابتلا به هپاتیت بی ایمن می کند . می دهد . تزریق این واکسن امروزه در
برنامه واکسیناسیون کودکان گنجانیده شده است . اما بزرگسالان نیز می توانند
نسبت به انجام آن اقدام نمایند .
تزریق این واکسن برای همه افراد جامعه ضروری نیست ولی در موارد زیر توصیه می شود .
- همسر و فرزندان بیماران فرد مبتلا به هپاتیتB
- کسانی که با فرد مبتلا به هپاتیتB زیریک سقف زندگی می کنند .
- کادر بهداشت و درمان که در معرض تماس با بیماران مبتلا به هپاتیتB هستند .
- کادر نظامی و انتظامی که در معرض تماس با معتادان تزریقی مبتلا به هپاتیتB قرار دارند .
- نوزادانی که از مادر مبتلا به هپاتیتB متولد می شوند .
اگر تماس جنسی با بیمار مبتلا به هپاتیتB و
یا تماس خون و وسایل برنده آلوده به خون وی ( مثل سرنگ یا تیغ آلوده )
اتفاق افتاده باشد در این صورت بهترین راه پیشگیری تزریق ایمونوگلوبولین
حداکثر 48 ساعت پس از تماس می باشد . همچنین در مورد نوزادانی که از مادر
مبتلا به هپاتیتB متولد می شوند تزریق ایمونوگلوبولین ضرورت دارد . البته
در تمام این موارد شروع واکسیناسیون یا تکمیل آن نیز لازم است .
یکی از عوامل مهم مرگ زودرس انسان هپاتیت است.
هپاتیتC
مهم‌ترین
راه انتقال آن از راه خون شامل تزریق خون آلوده، تزریق مشترک بین معتادان
تزریقی و خالکوبی است. این بیماری غالبا در گیرندگان خون و فراورده های
خونی و معتادان تزریقی بروز می کند. البته در کشور ما انتقال این نوع از
هپاتیت از طریق فراورده های خونی بسیار کم شده است زیرا کنترل می شوند.
پیشگیری از این نوع از هپاتیت این است که معتادان تزریقی یا اعتیاد خود را
ترک کنند و یا از روش دیگری برای استفاده از مواد مخدر استفاده کنند.
قانونمندی و عدم تجاوز به حریم خانواده و فعالیتهای جنسی سالم نیز از
راههای پیشگیری است.
متاسفانه برای هپاتیتC واکسن موثری ساخته
نشده . اما در صورت تماس جنسی با فرد مبتلا یا بریدگی با وسایل آلوده به
ویروس هپاتیتC تزریق ایمونوگلوبولین به منظور بالا بردن توان ایمنی بدن
توصیه می شود .
رعایت نکات زیر برای پیشگیری از انتقال هپاتیت به افراد سالم سودمند است:
- تصحیح عادات زندگی شامل ترک اعتیاد و مصرف الکل
- قطع سیگار و رژیم غذایی سالم
- خودداری از اهدا خون و اعضا
- پرهیز از استفاده مشترک وسایل شخصی و تزریقات
- عدم مصرف دارو اعم از شیمیایی یا گیاهی بدون نظر پزشک معالج
- آگاهی دادن به افراد ارائه دهنده خدمات پزشکی و دندانپزشکی در مورد آلودگی
- داشتن رفتار جنسی مطمئن
- پاک کردن هر گونه لکه خون خود با محلول خانگی بلیچ و دستمال کاغذی
- ترغیب و آموزش خانواده برای چک آپ و دریافت آموزش‌ها و خدمات پیشگیری مرتبط
- پوشاندن زخم ها و جراحات
- قرار دادن دستمال یا البسه آلوده به خون در کیسه پلاستیک قبل از دور انداختن
- دادن آگاهی در مورد راههای عدم انتقال شامل: عطسه، سرفه، در آغوش کشیدن، آب، غذا و تماسهای معمول روزانه
نکته: باید توجه داشت که به هیچ عنوان نباید بیمار را از فعالیت های اجتماعی و حضور در جمع شامل کار ، مدرسه ، بازی و …محروم کرد.
هپاتیتD
فقط
در بیمارانی که به صورت طولانی ناقل ویروس هپاتیتB هستند بروز می کند.
علائم این بیماری مشابه سایر هپاتیت های ویروسی است؛ با این تفاوت که سیر
شدیدی دارد و گاهی سبب تخریب کامل کبد و مرگ می شود.
بیماریهای زمینه‌ای همچون کبد چرب، زمینه ابتلا به هپاتیت را مستعد می‌کند
ابتلا به هپاتیت، هنوز از نظر بسیاری
وحشتناک است چراکه اولین قضاوتی که در ذهن بسیاری شکل می‌گیرد، انجام رفتار
پرخطر است در حالی که بی‌شک در بسیاری مواقع این قضاوت‌ها می‌تواند اشتباه
باشد و چه‌بسا نتایج تاسف‌برانگیزی همچون کمرنگ شدن مسئولیت‌پذیری
مبتلایان در مراقبت از خود و دیگران به همراه داشته باشد.
اطلاعات زیادی درباره انواع هپاتیت و
راههای انتقال آن تاکنون منتشر شده است. به همین دلیل، تمرکز ما در این
گزارش تأکید بر ضرورت پیشگیری از ابتلا به هپاتیت و اصلاح رفتارهای غلط
اجتماعی با مبتلایان این بیماری است.
تقریبا 5/1 تا 2 درصد جمعیت
ایران، معادل یک میلیون و 500 هزار نفر ناقل سالم هپاتیت هستند. هریک از ما
می‌توانیم در این گروه از مبتلایان باشیم، حتی اگر هیچ یک از علائم بیماری
را نداشته باشیم.
هیچ یک از ما به لحاظ اخلاقی و قانونی حق
نداریم، با مبتلایان هپاتیت رفتار منفی و ناشایست داشته باشیم یا آنها را
از حقوق قانونی و اجتماعی محروم کنیم. برخلاف باورهای غلط رایج اتفاقا
رفتارهای پرخطر جنسی در کشورهای جهان سوم از جمله ایران، عامل اول انتقال
محسوب نمی‌شود بلکه انتقال ویروس از مادر آلوده به کودک در مقام اول قرار
دارد که خوشبختانه در طرح غربالگری مادران باردار از سال 72 با تزریق واکسن
به متولدین، جلوی شیوع این بیماری گرفته شده است.
ضرورت تزریق واکسن
هپاتیت
انواع مختلف A، B، C، D و E دارد که شایع‌ترین آنها هپاتیت B و C است و
تنها نوع B آن دارای واکسن است. نگرانی ما درباره افرادی است که هنوز نسبت
به تزریق سهل‌انگاری می‌کنند.
سوراخ شدن بدن با هر وسیله تیز یا سوزن
آلوده (مثل خالکوبی)، خون آمدن از ناخن هنگام مانیکور و هر اقدام دیگری که
باعث خونریزی در سطح پوست شود، می‌تواند زمینه انتقال ویروس را فراهم کند و
واکسن، تنها راه مصونیت است.
بیماریهای ناقل هپاتیت
نارسایی
کلیه، تالاسمی و هموفیلی، شرایط را برای انتقال ویروس هپاتیت به فرد مستعد
می‌کنند که باید با تزریق واکسن از خود مراقبت کنند.
افرادی که
همودیالیز می‌شوند نیز در معرض خطر قرار دارند، بیماری لنفوم ازجمله
بیماریهایی است که می‌تواند، بیماری هپاتیت را تشدید کند. به همین دلیل
وضعیت کبد و ابتلای فرد به هپاتیت در مبتلایان این نوع سرطان، قبل از انجام
شیمی‌درمانی بررسی می‌شود تا در صورت ابتلا، اول هپاتیت آنها درمان و سپس
درمان بیماری لنفوم آغاز شود.
انتقال ویروس هپاتیت از مادر آلوده به کودک در ایران در مقام اول قرار دارد
کاهش شیوع هپاتیت
تزریق
اجباری واکسن به متولدین سراسر کشور از 22 سال پیش موجب شده از 10 سال
گذشته موارد جدید هپاتیت B به صورت محدود و اندک مشاهده شود و میزان شیوع
آن از 3 درصد به 5/1 درصد کاهش یابد.
واکسن هپاتیت در سه دوز باید تزریق شود.
افراد می‌توانند با مراجعه به مراکز بهداشت و درمان نسبت به تزریق رایگان
واکسن این بیماری اقدام کنند.
اگر فردی دوزهای واکسن را ناقص دریافت
کرده باشد، آیا مجددا باید فرآیند تزریق را کامل انجام دهد؟ میزان
آنتی‌بادی خون علیه هپاتیت اندازه‌گیری و در صورت لزوم سه دوز باید تزریق
شود.
تزریق واکسن تا 96 درصد فرد را در مقابل
بیماری ایمن می‌کند و فرد دیگر هیچ وقت هپاتیت نمی‌گیرد. 4 درصد احتمالی
مربوط به افرادی است که به دلیل مصرف سیگار، چاقی یا بیماریهای
تضعیف‌کننده سیستم ایمنی بدن، پاسخ آنتی‌بادی به واکسن ضعیف است، اما این
احتمال به معنای بی‌اثر بودن تزریق واکسن در این افراد نیست.
کبدهای چرب، مستعد ابتلا
کبد
چرب، مشکلی است که با اشتباهات غذایی ایجاد می‌شود و متاسفانه 40 درصد
مردم ایران مبتلا به آن هستند و عوارض شدیدی برای اعضای بدن ایجاد می‌کند.
بیماریهای زمینه‌ای همچون کبد چرب، زمینه ابتلا به هپاتیت را مستعد
می‌کند، رعایت اصول تغذیه سالم در محافظت از سلامت کبد بسیار مهم است.
با توجه به تاثیر برخی داروها و بیماری‌ها
روی کبد، به این بیماران توصیه می‌شود که مطابق نظر پزشک دارو مصرف کنند و
پزشک را نسبت به بیماری خود مطلع کنند تا متناسب با شرایط آنها دارو تجویز
شود.
هپاتیت قابل درمان استریشهکنی
هپاتیتC تا سال 2035 هدفگذاری شده است. برای درمان هپاتیت B نیز دارو
داریم به گونه‌ای که تا حد زیادی امکان ریشه‌کنی آن وجود دارد. بخشی از
ریشه‌کنی بیماری علاوه بر درمان با دارو، مربوط به اقدامات حفاظتی افراد
است. با توجه به این که ویروس بیماری مدت زمانی طولانی می‌تواند در محیط
زنده بماند، بنابراین مهم‌ترین راهکار پیشگیری، تزریق واکسن است.
