سیمرغ شهر : حاتمی کیا با هیچ کس تعارف ندارد!

روزنامه سینما - فریدون جیرانی: «ابراهیم حاتمی کیا» هنوز به سینمای داستان گو اعتقاد دارد؛ سینمایی که «پیرنگ» کاملی داشته باشد. وارد سینمای «خرده پیرنگ» نشده است. چون سینمای «خرده پیرنگ» قهرمان ندارد و «حاتمی کیا» هنوز مثل «کیمیایی» دست از سر قهرمانش برنمی دارد، هر چند دوره قهرمانش تمام شده باشد.

«محسن مخملباف» و «ابراهیم حاتمی کیا» نخستین فیلمسازانی بودند که به سینمای مشخص «جمهوری اسلامی» هویت بخشیدند. بعد از اتمام جنگ و شکل گیری روشنفکری مسلمان در فضای سیاسی، روشنفکری که کم کم مجله و روزنامه منتشر کرد و جریان فکری شد داخل تشکل های سیاسی. مخملباف و ابراهیم حاتمی کیا هم شدند نمایندگان روشنفکری مسلمان داخل سینما، البته با دو دیدگاه مختلف. «حاتمی کیا» از داخل جبهه جنگ به داخل سینما آمد؛ جبهه ای که شکل متفاوتی با جبهه های متعارف جنگ داشت. او دلبسته ارزش های داخل این جبهه ها شد که مبتنی بود بر گفتمان اسلامی عدالت اجتماعی؛ گفتمانی که انقلاب را جلو برده بود.

وقتی جنگ تمام شد، شهر رفت به سمت رفاه مبتنی بر نظام اقتصادی سرمایه داری و بالطبع فرهنگی که از داخل رشد و توسعه اقتصادی بیرون آمد. «حاتمی کیا» که خسته از جبهه های جنگ آمده بود نمی توانست دلبستگی اش به ارزش های داخل آن جبهه ها را کنار بگذارد. او با شهر جدید کنار نیامد. حتی زمانی که دوره توسعه سیاسی شروع شد که می خواست از آزادی های سیاسی و اجتماعی دفاع کند، آن هم بر مبنای گفتمانی جدید که دیگر گفتمان عدالت اجتماعی نبود، «حاتمی کیا» مثل کیمیایی نتوانست گفتمان جدید را هضم کند.

او هم عین کیمیایی نمی توانست گفتمان جدید را بدون قهرمانش بپذیرد. اگر کیمیایی قهرمانش را در این دوره کشت، آن هم قهرمانی که دلبسته ارزش هایی بود که مردانگی و غیرت در آن حرف اصلی را می زد تا با زمانه کنار بیاید، که در واقع کنار نیامد، چون نمی توانست قهرمان های جدید داخل کافی شاپ ها را درک کند.

«حاتمی کیا» هم مجبور شد قهرمانش را مقابل مردمی قرار بدهد که در نظم جدید حل شده بودند و این عمل که قهرمانی مقابل «مردم» قرار بگیرد، آن هم قهرمانی که مرامش دفاع از مظلومیت و بی پناهی طبقات فرودست بود، عملی بود کاملا ریسک پذیر و خطرناک؛ اما حاتمی کیا که نمی توانست از اعتقادات قبلی اش دست بردارد و «عباس»ها را تنها می دید، دست به این ریسک زد و از این ریسک پیروز بیرون آمد.

آژانس شیشه ای مورد تایید روشنفکر عرفی هم قرار گرفت که در واقع باید از نظمی دفاع می کرد که حاج کاظم مقابل آن قرار گرفته بود، اما «سوز» فیلم آنقدر زیاد بود که روشنفکر عرفی هم تحت تاثیر سوز فیلم قرار گرفت.